Phonsavan, de plaats van waaruit we de vlakte der kruiken gaan bezoeken, is een hele vreemde stad. Hele brede straten en alles heel ver uit elkaar. Het busstation ligt bijvoorbeeld vijf kilometer van ons guesthouse vandaan. Dat guesthouse lijkt in het centrum te liggen, maar het toeristenbureau ligt ook drie kilometer verderop, weer een andere kant uit. Er staan hier wel mooiere huizen vaak met een eigen erf. De koeien, varkens, kippen en honden leven hier niet op straat, zoals in de bergen, waar de hutjes van de mensen pal aan de straat staan en er geen ruimte is om een eigen erf te hebben, omdat de hutjes meestal aan de rand van de afgrond worden gebouwd. Het lijkt hier dus wel wat opgeruimder.
Om de vlakte van de kruiken te bezoeken hebben we een brommertje gehuurd. De ‘ jars’ zijn menshoge kruiken van onbekende afkomst en er zijn er honderden gevonden op verschillende plaatsen. Ze zijn van zandsteen, sommigen van graniet en er bestaan talrijke mythes over hun bestemming: werden ze gebruikt als graf? Om wijn te fermenteren? Of voor de opslag van rijst? Ook over hoe ze hier gekomen zijn bestaan diverse archeologische- en volkswijsheden. Men denkt dat ze ruim 2000 jaar oud zijn, maar niemand weet het zeker. Het is een bizarre omgeving. De sfeer deed mij denken aan Stonehenge in Engeland.
Daarnaast is de regio nog om een andere reden bizar te noemen. De vlakten zijn inmiddels vrij van gevaarlijke munitie, althans de paden waarmee de kruiken worden bereikt. Geadviseerd wordt niet buiten deze paden te treden, omdat je dan risico loopt. Laos was tijdens de Amerikaans-Vietnamese oorlog (1964-1975) neutraal, maar in dit gebied vond de zogenaamde geheime oorlog plaats. Het gebied lag gunstig ten opzichte van Noord-Vietnam en de Amerikaanse basis in Thailand. Dagelijks werden er door Amerikaanse vliegtuigen bij hun terugkomst uit Vietnam resterende ladingen bommen op dit gebied uitgeworpen. Zeker 2 miljoen ton bommen vielen op het land, ongeveer een 1/2 ton explosieven per Laotiaan. Het gebied wordt getekend door bomkraters. Dit heeft veel slachtoffers gekost. Toen, maar ook nog later door niet geexplodeerde munitie. Delen van het gebied zijn inmiddels gezuiverd van de zogenaamde unexploded ordnance, of uxo. Slachtoffers vallen nog steeds onder spelende kinderen en mensen die werken op het veld. Mensen durven nog steeds delen van hun land niet te bewerken, omdat ze risico lopen, terwijl ze het zo hard nodig hebben. Gevonden granaten worden gebruikt als bloembak, als barbecue en om de toegang tot een terras te markeren. Je ziet werkelijk overal geroeste bommen en granaten, sommige erven hebben stapels. Een ander deel van Laos werd door Noord-Vietnam gebruikt om de strijders in Zuid-Vietnam te bevoorraden (de zogenaamde Ho-Chi-Minh-route). Dit gebied werd bestookt d.m.v. zg. carpet bombing en ontbladeringsmiddelen. Hele gebieden werden totaal volgegooid met een tapijt van cluster bommen. Een derde daarvan is niet ontploft en ligt nu nog op slachtoffers te wachten.
In het land zelf heerste van 1964-1973 de burgeroorlog tussen de royalisten en de communistische Pathet Lao. De Amerikane steunden de eersten en maakten van de gelegenheid gebruik om, niet ver van Phonsavan, o.l.v de CIA een geheime militaire basis te hebben, die toendertijd hun grootste buitenlandse miltaire vestinging was. Met 1 startend of landend vliegtuig per minuut. Het Amerikaanse parlement kwam daar pas aan het einde van de Vietnam oorlog achter. Tot zover de democratie. Nu is hier deze oorlog overal nog heel zichtbaar.